Вежа ыджыд мам

Менам мамлӧн ыджыд мам – Наталья Андреевна Лодыгина. Чужліс 1876 воын. Оліс Кулӧмдін районса Парч сиктын. Олӧмыс эз вӧв кокни. Но ме чайта, мый шуда мортӧн вӧлі.  Олісны верӧсыскӧд 70 во гӧгӧр, муніс мӧдар югыдас 93 арӧсын. Шань вӧлі да мелі. Та йылысь унаӧн висьталӧны. Олісны ас овмӧсӧн: мӧс да вӧв, му вӧдитӧм. Дедӧй прамӧй вӧралысьӧн вӧлӧма. Сьӧлатӧ да кӧчтӧ, уртӧ да низьтӧ, оштӧ некымынӧс вонас кыйлӧма. Весиг йӧратӧ, кӧть эськӧ вӧлӧм оз позь, да ӧд семьятӧ вердны коліс. Олісны гозъя Енмӧ эскӧмӧн. Наталья Андреевна эз тӧд грамота, но тӧдіс став вичкоса укладсӧ, праздникъяссӧ, молитваяссӧ. Сы дорӧ вайлывлісны челядьӧс креститны (сӧветскӧй кадӧ гусьӧн), а вичко праздникъяс дырйи волывлісны Енмӧс славитны. Сиктын эз вӧв вичкоыс, а Лодыгинъяслӧн керка водзас вӧлі сулалӧ крест. Сы гӧгӧр чукӧртчывлісны Енмӧ эскысьяс юрбитны. Керкаын Ен ӧбразыс куим стен тыр вӧлӧма. Бӧрти найӧс  сетӧмаӧсь музейӧ… Тайӧ вежа йӧзыслы  енэскысьяс вайлісны сьӧм, а Наталья Андреевна сэсся нуліс Сыктывкарӧ Кочпонса вичкоӧ.  Комиын тайӧ вӧлі ӧти уджалысь крам. Лодыгинъяслӧн нылыс Павла Петровна уджаліс учительӧн да сьӧкыд война бӧрся кадӧ сетлывліс пӧрысь гозъялы деньгасӧ нянь вылӧ. Но и тайӧ сьӧмыс муніс вичколы. Медся ёна менӧ шензьӧдӧ сійӧ, кыдзи менам бабӧй пӧрыся нэмас, лёка аддзӧмӧн (синмыс бердіс), петавліс туйӧ. Туйыс ёнджыкасӧ вӧлі пода. Парчсянь карӧдз матӧ 300 км. Сійӧ кадӧ тайӧ абу орччӧн. Аскӧдыс неуна сукар да Енмӧ да шань йӧзлы эскӧм. Збыль вежа морт вӧлӧма: деньгаӧн кузь туйӧ петны позьӧ повтӧг сэк, кор  тӧдан, мый Енкӧд ӧтув ставыс лоас бур… Меным вӧлі кык арӧс, кор муніс таладор югыдсьыс тайӧ ыджыд сьӧлӧма аньыс. Жаль, мый  эз удайччыв пукалыштны пидзӧс вылас….

Вильшасьӧм...

Сӧмын на заводитім велӧдчыны, а менам челядьпиянӧй бара на вильшасьӧмаӧсь…Урок бӧрти гажныс бырӧма да зэв сьӧлӧмсянь, кыла, ворсӧны каридорын. Сэсся пырис ме дінӧ 5 –ӧд классын велӧдчысь нывка, ыджыдіник тушаа, кыз кӧсаа. Синваыс доршасьӧ: «Накажитӧй первоклашкаястӧ, найӧ менӧ талялісны». Видзӧда, платтьӧыс весиг абу бусӧссьӧма, юрсиыс абу дзугсьӧма. «Найӧ ме кузя ветлӧдлісны!» Ме чуймышті, быттьӧ ставныс асывсяньыс ас вежӧрас вӧліны… Вӧлӧмкӧ, ыджыдджыкъясыс тшӧтш ворсны уськӧдчӧмаӧсь,сӧмын дзебсясьӧмысь. Кыз кӧсаа нывкаыд дзебсьӧма спортивнӧй мат улӧ, сійӧ буретш туплясис коридорын. «И найӧ ме кузя котралісны!» Юлюк тэрыба шуис: «Ме эг котрав.  Зина шуис, мый тайӧ из, со и вуджалім сы вомӧн…» Ме кӧсйи юавны менам «туристъяслысь», кодъяс найӧ- синтӧм гутъяс али слонопотамъяс? Но коридорын вӧлі нин лӧнь, мыжмӧм тэрыбкокъяс уйкнитӧмаӧсь гортас…

Мун сэтчӧ, ог тӧд кытчӧ...

Мун сэтчӧ, ог тӧд кытчӧ… Тадзи заводитчӧ уна мойд, но ми тӧдім, кытчӧ мунім. Сӧмын туйным миян вӧлі то вӧла-доддя бӧрти, то пон коктуйті. Мунім ми Навӧлӧк грездӧ. Медводз вӧрса туйӧд Эжваӧдз вовим, вуджим, сэсся кык верст керкаясӧдзыс  багыля туйӧдыс шлопсьӧдім. Рӧмдӧ нин вӧлі, чизыр тӧв вундіс чужӧм бан да шыльӧдіс кок туйяснымӧс… Навӧлӧк артмӧма некымын грездысь. Лыабӧжас ӧзйис кык пӧнар да Вӧлӧстяс ӧти. Кынмим, мудзыштім, ывла пемыдыс сукмис. Зэв вӧлі окота шонтысьыштны. Грездын олана керкаыс сӧмын вит. Медводдзаас тотшкӧдчим-некод эз восьт. Мӧдас ӧдзӧсыс вӧлі восьса, но кӧзяеваяс праздник бӧрти шойччисны-бӧр петім. Жугыль босьтіс. Коймӧд керка дінӧ эг сразу матыстчӧй- олана  абу? Олана! Тані вӧлі югыд, шоныд. Мелі кӧзяйкаяс лэптісны пызан вылӧ став сёянсӧ, мый вӧлі керкаын. Чайсӧ юим, но ёна сёйны эг лысьтӧй. Матысса магазинӧдз нёль верст собны. Тайӧ коймӧд керкаас гӧститӧмыс сетіс миян мойдлы шуда пом. Мойдъяс ӧд век бура помасьӧны! Шоналӧм бӧрти ми збойджыка  восьлалім  тӧдса нин туйӧд гортлань…